UN experts urge Ethiopia to stop using anti-terrorism legislation to curb HUMAN RIGHTS

GENEVA (18 September 2014) – A group of United Nations human rights experts* today urged the Government of Ethiopia to stop misusing anti-terrorism legislation to curb freedoms of expression and association IN THE COUNTRY, amid reports that people CONTINUE to be detained arbitrarily.
THE EXPERTS' call comes on the eve of the consideration by Ethiopia of a series of recommendations made earlier this year by members of the Human Rights Council in a process known as the Universal Periodic Review which applies equally to all 193 UN Members States. These recommendations are aimed at improving the protection and promotion of human rights in the country, including in the context of counter-terrorism measures.
“Two years after we first raised the alarm, we are still receiving numerous reports on how the anti-terrorism law is being used to target journalists, bloggers, human rights defenders and opposition politicians in Ethiopia,” the experts said. “Torture and inhuman treatment in detention are gross violations of fundamental human rights.”
“Confronting terrorism is important, but it has to be done in adherence to international human rights to be effective,” the independent experts stressed. “Anti-terrorism provisions need to be clearly defined in Ethiopian criminal law, and they must not be abused.”
The experts have repeatedly highlighted issues such as unfair trials, with defendants often having no access to a lawyer. “The right to a fair trial, the right to freedom of opinion and expression, and the right to freedom of association continue to be violated by the application of the anti-terrorism law,” they warned.
“We call upon the Government of Ethiopia to free all persons detained arbitrarily under the pretext of countering terrorism,” the experts said. “Let journalists, human rights defenders, political opponents and religious leaders carry out their legitimate work without fear of intimidation and incarceration.”
The human rights experts reiterated their call on the Ethiopian authorities to respect individuals’ fundamental rights and to APPLY anti-terrorism legislation cautiously and in accordance with Ethiopia’s international human rights obligations.
“We also urge the Government of Ethiopia to respond positively to the outstanding request to visit by the Special Rapporteurs on freedom of peaceful assembly and association, on torture and other cruel, inhuman or degrading treatment or punishment and on the situation of human rights defenders,” they concluded.
ENDS
(*) The experts: Special Rapporteur on THE PROMOTION and protection of human rights and fundamental freedoms while countering terrorism, Ben Emmerson; Special Rapporteur on the rights to freedom of peaceful assembly and of association, Maina Kiai; Special Rapporteur on the promotion and protection of the right to freedom of opinion and expression, David Kaye; Special Rapporteur on the situation of human rights defenders, Michel Forst; Special Rapporteur on the Independence of Judges and Lawyers, Gabriela Knaul; Special Rapporteur on torture and other cruel, inhuman or degrading treatment or punishment, Juan Méndez.
Special Procedures is the largest body of independent experts in the United Nations Human Rights system. Special Procedures is the general name of the independent fact-finding and monitoring mechanisms of the Human Rights Council that address either specific country situations or thematic issues in all parts of the world. Currently, there are 38 thematic mandates and 14 mandates related to countries and territories, with 73 mandate holders.
Special Procedures experts work on a voluntary basis; they are not UN staff and do not receive a salary for their work. They are independent from any government or organization and serve in their individual capacity
http://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=15056&LangID=E

የስኮትላንድ ሪፈረንደም ለኦሮሞና ለሌሎችም የነጻነት ታጋይ ህዝቦች ኣንድ የድል ምእራፍ ነው

ባለፈው ሳምንት Essence of the Scottish Referendum in the Eyes of an Oromo Nationalist

በሚል ርእስ በእንግሊዝኛ ባቃረብኩት መጣጥፍ ላይ የዩኬዋን ስኮትላንድና የኢትዮጵያዋን ኦሮምያ የፖለቲካ ህይወት ለማነጻጸር ሞክሬ ነበር። ስኮትላንድ ከ300 ኣመት በፊት በ1707 Act of Union በተባለው ውል መሰረት ከብሪታኒያ ጋር ኣንድነት መመስረታቸውን፣ በኣንጻሩ ኦሮምያ ግን ከኣንድ ክፍለ ዘመን በፊት በኣቢሲኒያዊያን ወራሪ ሰራዊት በሃይል ወደ ሃበሾች ግዛት መቀላቀሏን ጠቅሼ ነበር። ከዚህም በተጨማሪ ስኮትላንድ ለ300 ኣመታት የእንግሊዝ ኣካል ሆና ስትቆይ የራሷ የህግ ስርኣት፣ የራሷ ቤተክርስቲያን፣ የራሷ የትምህርት ስርኣት እና የራሷ የሆነ ገንዘብ የማሳተም መብት እንዳላት፣ በኣንጻሩ ግን ኦሮምያ መሰል መብቶች ከቶ የራቁዋት መሆኑን ለማገናዘብ ሞክሬያለሁ።

እነሆ ስኮትላንድ የራሷን እድል በራሷ ወስና ሁሉም ወገን ውጤቱን በፀጋ ተቀብሏል። የዴሞክራሲ ውቤቱ፣ ጉልበቱና ብስለቱም በዚህ የሪፈረንደም ሂደት በገሃድ ታይቷል። እኛን ጨምሮ የሶስተኛው ኣለም ኣገሮች ከዚህ የስኮትላንድ ሪፈረንደም ብዙ ይማራሉ ተብሎ ይጠበቃል። መብት ኣፋኞቹም ሆነ መብት ጠያቂዎች ከሎንዶንና ከኤድንበርግ ብዙ ልምድ ቢቀስሙ ጠቃሚ ይሆናል። መብት ኣፋኞች ከዴቪድ ካሜሩን ኣስተዳደር፣ መብት ጠያቂዎች ደግሞ ከኣሌክስ ሳይሞንድ ፓርቲ ብዙ የሚማሩት ቁምነገሮች ኣሉ። የመብት ጠያቂ ህዝብን ኣንገብጋቢ የፖለቲካ ጥያቄ ሳያናንቁ በሰላማዊ መንገድ ህዝቡን በማወያየት በሃይል ወይም በማስፈራራት ሳይሆን በማግባባትና በፍቅር ወደ ኣንድነት መስበክ የኣለማችን ጨቁዋኝ ስርኣቶች ከዌስት ሚንስቴር ኣስተዳደር መቅሰም የሚገባቸው ገንቢ ልምድ ይሆናል። እንደ ኣገር ነጻ ሆነው ለመቆም ያላቸውን ፍላጎት ያለምንም ነውጥ ወይም ሁከት በህዝብ ድምጽ ብቻ ተመርተው ኣብላጫ ወንበር በመያዝ የፓርቲያቸውን ፍላጎት ኣንሸራሽረው በህጋዊ መንገድ የራስን እድል በራስ የመወስን መብታቸውን መጠየቅ፣ ለዚህም ህዝባቸውን በሚገባ ማንቃትና ማደራጀት ደግሞ ታጋይ ድርጅቶች ከስኮትላንድ ብሄራዊ ፓርቲ (SNP) የሚቀስሙት ልምድ ይሆናል። ይህም እውን ሊሆን የሚችለው ዴሞክራሲ ያለምንም ኣምባገነናዊ ተፅእኖ በሚገባ ሲሰርፅ ብቻ ነው።

እነሆ የስኮትላንድ ሪፈረንደም ውጤት SNP እንደተመኘው ሳይሆን ቀርቶ ከዌስትሚኒስቴር መንግስት ጋር መቀጠል ሆኗል። ይህ ማለት ደግሞ ለኣፍቃሬ-ነጻነት ስኮቶችና ለመሪ ድርጅታቸው ለSNP ሽንፈት ሊባል ኣይችልም። ትልቁ ኣላማቸው ሪፈረንደሙን ማካሄድ ነበር። እናም በስኬት ኣካህደዋል። ውጤቱ ደግሞ የህዝባቸውን ፍላጎት ያንጸባረቀ ነውና ያከብሩታል። ኣብዛኛው ህዝባቸው ነጻ መንግስት ኣያስፈልገንም በእንሊዝ ኣካልነት መቀጠልን እንፈልጋለን ካለ ያንን ሊያስቀሩት እንደማይችሉ ያውቃሉ። ቢገነጠሉም ነጻነት ነበር። ባለመገንጠላቸውም ከነጻ ሃገርነት የማይተናነስ የተጨማሪ ዲቮሉሽን እድል ተጠቃሚ ሆነዋል። በዚህ ሪፈረንደም ስኮቶች የተጎናጸፉት ትልቁ ድል በሪፈረንደሙ ውጤት መሰረት ለዌስትሚንስቴር መንግስት ጠንካራ መልእክት ማስተላለፋቸው ነው። በመጠነኛ ቁጥር ተበልጦ የተሸነፈው የነጻነት ደጋፊ ህዝብ ብሄርተኝነት በጠባይ ካልተያዘ በቀር ነገም በታላቁዋ ብሪታንያ ኣንድነት ላይ ስጋት ማስከተሉ ኣይቀሬ መሆኑን የሪፈረንደሙ ውጤት ጠቁሞ ኣልፏል። እናም ውጤቱ ግራም ሆነ ቀኝ ያው ድል ነው። ከምንም በላይ ሪፈረንደሙ በስኬት ተፈጽሞ የህዝቡ ውሳኔ ተረጋግጧልና።

በኢትዮጵያ ፖለቲካ ውስጥ ኣንድ ለቆመለት ህዝብ የራስን እድል በራስ የመወሰን መብት የሚታገል ድርጅት ኣብላጫ ወንበር ኣግኝቶ የክልሉን መንግስት ቢቆጣጠርና የሪፈረንደም መብት ቢጠይቅ ጦርነት ነው የሚነሳው። ገና ሲጀመር እንዲህ ኣይነት ኣቅምና በህዝቡ መሃል ተሰሚነት ያለው ድርጅት በህጋዊ መንገድ ተንቀሳቅሶ የ SNP ኣይነት ሚና እንዲጫወት ኣይፈቀድለትም። በሰበብ ኣስባቡ ይጠለፍና ከጨዋታ ውጭ ይሆናል። ሰላማዊ መንገድ ይዘጋበትና ተገድዶ ብረት እንዲያነሳ ይደረጋል። ብረት ሲያነሳ ደግሞ ‘እሸባሪ’ እየተባለ ድራማ ይቀነባበርበትና በጭራቅነት ተፈርጆ በህዝቡ መሃል የመንቀሳቀስ መብቱ ጨርሶ ይዘጋበታል።

የስኮትላንድን ሪፈረንደም ሂደት ስንቃኝ እንዲህ ያለው የዴሞክራሲ እድገትና ስልጣኔ በኣገራችን ገቢራዊ ይሆናል ተብሎ በቅርብ ጊዜ ውስጥ ኣይጠበቅም። ለዚህ በርካታ ምክንያቶችን መጥቀስ ቢቻልም ኣንኩዋር ኣንክዋሮቹን ብቻ እናያለን። ኣንዱና የመጀመሪያው ምክንያት በሁለቱ ማለትም በእንግሊዝና በኢትዮጵያ መንግስታት ታሪካዊ ኣመሰራረትና ኣደረጃጀት መካከል የሚታየው የገዘፈ ልዩነት ነው። ስኮትላንድ ከእንግሊዝ ጋር የተሳሰረችው በስላማዊ ውል እንጂ ኣንደ ኢትዮጵያዋ ኦሮምያ በጦርነት ወረራ ተንበርክካ ኣልነበረም። ሁለተኛውና ኣሁንም ትልቁ ምክንያት እንግሊዝ በኣለም ኣቀፍ ደረጃ ያላት የበላይነትና የስልጣኔ ምጥቀት የስኮትላንዶች ልብ በእንግሊዝ ኣካልነታቸው ኣንገታቸውን እንዳይደፉ ሲያስችል ኢትዮጵያ በኣለም ላይ በሁሉም ዘርፍ ያላት ኣስቀያሚ የጭራነት ስፍራ በኢትዮጵያዊነት መጠራትን የሚያስጸይፍ ነው።

ሶስተኛውና እጅግ ትልቁን ምክንያት ኣንጥቀስ። ስኮትላንድ በእንግሊዝ ህግ መሰረት ከጊዜ ወደ ጊዜ ሲሻሻልላቸው በቆየው Devolution በተባለውና የማእከላዊውን መንግስት ስልጣን ወደ ክልላቸው የማውረድ መብት ከሞላ ጎደል የረኩ ሲሆን በኣንጻሩ ግን ኢትዮጵያ ውስጥ ለዘመናት የዘለቀው የማእከላዊ መንግስት ፈላጭ ቆራጭነት እንደ ኦሮምያ ያሉትን ግዙፍና ከፍተኛ ኢኮኖሚ ያላቸውን ክልሎች ተስፋ የሚያስቆርጥ ነው። ምንም እንኩዋን ዩኬ ኣለም ላይ እንደ ኣንድ ኣገር የምትታይ ቢሆንም በውስጧ የያዘቻቸው ኢንግላንድ፣ ስኮትላንድ፣ ዌልስ እና ሰሜን ኣየርላንድ በብዙ ኣስተዳደራዊና ኢኮኖሚያዊ ጉዳዮች ራስገዝ ኣገሮች ናቸው። ኣሁን በኢትዮጵያ ተዘርግቷል በሚባለው የፌደራል ስርኣት መሰረት ‘ክልሎች ራሳቸውን በራሳቸው ያስተዳደራሉ’ ተብሏል። ነገር ግን ከቁዋንቁዋና ባህላዊ መብቶች ባለፈ እጅግ ወሳኝ የሆኑት የፖለቲካና የኢኮኖሚ መብቶች በብረት ሃይል እንደታፈኑ ናቸው። ይህ ደግሞ ከስኮትላንድ በበለጠ የኦሮሞና የሌሎች መስል ህዝቦች ልብ እንደ ኣገር ነጻ የመውጣትና ሙሉ መብታቸውን የመጎናጸፍ ፍላጎት በእጅጉ እንዲያድርባቸው የሚያደርግ ነው።

የስኮትላንድን ሪፈረንደም ውጤት በመመልከት ሰሜነኞቹ የኢትዮጵያ ፖለቲከኞች ራሳቸውን በሎንዶን መንግስት ተርታ መድበው በነጻነት መብት ጠያቂ ህዝቦች ላይ ሊሳለቁ ይችሉ ይሆናል። ነገር ግን እነዚህ ወገኖች መረዳት የነበረባቸው ሃቅ ኣለ። ስኮትላንድን ከመገንጠል ያዳነው የዳበረ ዲቮሉሽን መብት ነው። ስኮትላንዶች ቢገነጠሉም ባይገነጠሉም ሪፈረንደም በማካሄዳቸው ኣሸናፊዎች ናቸው።  የእንግሊዝ መንግስትም ቢሆን ሪፈረንደሙን በጸጋ ተቀብሎ በሰለጠነ መልኩ በህገ መንግስቱ መሰረት የስኮት ህዝብ ፍላጎቱን እንዲወስን እድል በመስጠቱ ኣሸናፊ ነው። እናም በእንሊዙ የስኮትላንድ ሪፈረንደም ኣሸናፊና ተሸናፊ የሚባል ወገን የለም። እኔ የኦሮሞ ህዝብ ሪፈረንደም ተፈቅዶለት የራሱን እድል በራሱ ወስኖ ከኢትዮጵያ ጋር መኖርን ከመረጠ ለኔም ሆነ ለኦሮሞ ህዝብ ትልቅ ድል ኣርጌ ነው የማየው። ድሉ ለኦሮሞ ህዝብ ብቻ ሳይሆን ስልጣን ላይ ሆኖ ያን እድል ለኦሮሞ ለሚፈቅደው የፖለቲካ ሃይል ጭምርም ነው ብዬ ኣምናለሁ። ዋናው ነገር የህዝቡ ውሳኔ መለየቱ ነውና።

ሌላው እነዚህ ተሳላቂ ወገኖች መገንዝብ ያለባቸው ትልቁ ሃቅ እንግሊዝና ኢትዮጵያ ከቶ የማይገናኙ የተለያዩ ኣለም ኣገሮች መሆናቸውን ነው። ኦሮምያና ስኮትላንድም እንዲሁ። ስኮትላንዶች ሪፈረንደሙ ቀንቶኣቸው የራሳቸውን ኣገር ቢመሰርቱም ባይመሰርቱም በኦሮምያ ላይ የሚያሳድረው ተጽእኖ እምብዛም ኣይታየኝም። ስኮትላንዶች ነጻ ኣገር ባለመመስረታቸው የኦሮሞ ህዝብ ፍትሃዊ የመብት ጥያቄ ከጀመረው ጉዞ ኣይደናቀፍም። ስኮትላንዶች ነጻ ኣገር ቢመስርቱም ለኦሮሞ ህዝብ ትግል ማበረታቻ የሚፈጠር ተኣምር ከባህር ማዶ ኣይታየኝም። ለኦሮሞና ለሌሎችም ነጻነት ጠያቂ ህዝቦች ትልቁ ድል ራሱ ሪፈረንደሙ መካሄዱ ነው። ዛሬም እነሆ የራስን እድል በራስ የመወሰን መብት ትልቅ የፖለቲካ ችግር መፍቻ መሳሪያ ሆኖ እያገለገለ መሆኑ በኣለም መድረክ ላይ እየተረጋገጠ መሆኑ ነው ትልቁ ድል። ኣንዳንዶች እንደሚሳለቁት የራስን እድል በራስ የመወሰን መብት ጥያቄ ‘ከሶሻሊዝም ጋር ያረጀ ያፈጀ የስታሊን ፍልስፍና’ ሳይሆን ሊበራል ዴሞክራሲዎችም እየተገበሩት የሚገኝ ድንበርና ዘመን የማይገድበው በተባበሩት መንግስታት ቻርተር ውስጥም ግልፅ እውቅና የተሰጠው የፖለቲካ ችግር መፍቻ ቁልፍ መሆኑ ነው።

ተሳላቂዎችን ኣንድ ተጨማሪ ነገር ማስታወስ እሻለሁ። ገና ሲጀመር ኦሮምያ በህዝብ ብዛቷና በኢኮኖሚ ኣቅሟ የምትፎካከረው ከኢንግላንድ ጋር እንጂ ከስኮትላንድ ጋር ኣይደለም። በታላቁዋ ብሪታኒያ ውስጥ ከፍተኛ የህዝብ ብዛት፣ የቆዳ ስፋትና የኢኮኖሚ ኣቅም ባለቤት የሆነችው ኢንግላንድ እንደመሆኗ ሁሉ ኢትዮጵያ ውስጥም በህዝብ ብዛት፣ በቆዳ ስፋትና በኢኮኖሚ ኣቅም የመጀመሪያውን ደረጃ የያዘችው ኦሮምያ ነች። ኦሮምያና ኢንግላንድን የማያመሳስል ነገር ቢኖር ኢንግላንድ ከጥንት ጀምሮ የኢምፓየሮች ኣውራ ስትሆን ኦሮምያ ግን የኢምፓየሮች ወረራ ሰለባ መሆኗ ነው። በተጨማሪም ኢንግላንድ ዛሬም የብሪታንያ የስልጣን ኣውራ ከመሆን ኣልፋ ኣለም ኣቀፍ ጫና የማሳረፍ ኣቅም ያላት ገናናና ሃያል ግዛት ስትሆን ኦሮምያ ግን ምንም እንኩዋ ሃያል የመሆን እምቅ ኣቅም ያላት ቢሆንም ዛሬ መብቷ ተረግጦ እንደ ኣናሳ ወገን ተንቃና ኮስማና መስላ የምትታይ መሆኗ ነው።

እንዲህ ስል መሳለቅ ከሚዳዳቸው ወገኖች ኣንድ ጥያቄ ይወረወር ይሆናል። ኦሮምያ በህዝብ ብዛቷ፣ በቆዳ ስፋቷና በኢኮኖሚ ብልጽግናዋ የበላይ ከሆነች ታድያ ብዙሃን እንዴት ከኣናሳ ይገነጠላል የሚል። መልሱ ቀላል ነው። የኦሮሞ ህዝብ ጥያቄ የመገንጠል ጥያቄ ኣይደለም። ‘መገንጠል’ የሚለው ቃል በርግጥ ለኣናሳዎች እንጂ እንደ ኦሮሞ ላሉት ብዙሃኖች ኣይሰራም። የስኮትላንዶችን መሄድ መገንጠል ልንለው እንችላለን። ምክንያቱም እነሱ ትተው የሚሄዱት ኣካል ከነሱ የገዘፈ ነውና። ኦሮምያ ነጻ ብትወጣ ግን ኦሮምያን በሃይል ይዞት የነበረው ኣካል ከሷ ያነሰ በመሆኑ ኦሮምያን ‘ተገነጠለች’ ማለት የቁዋንቁዋ ኣላዋቂነትን ያመላክታል። የኦሮሞ ህዝብ ጥያቄ ትክክለኛ ትርጉም የራስን እድል በራስ የመወሰን ጥያቄ ነው። ሪፈረንደም ተካህዶ ከኢትዮጵያ ጋር የመኖር ወይም ያለመኖር ምርጫን የማስተካከል ጉዳይ ነው። ምክንያቱም ኦሮምያ ኣሁን ‘ኢትዮጵያ’ ከተባለችው የ130 ኣመት ኣድሜ ካላት ኢምፓየር ስር የተጠቃለለችው በህዝብ ውክልና በኢፋ ውል ተፈራርማ ኣልነበረም። በስምምነት ሳይሆን በጠመንጃ ሃይል የተመስረተ ኣገዛዝ ደግሞ ፈርሶ እንደ ኣዲስ በሰለጠነ መልኩ ውል በመዋዋል ኣብሮ የመቀጠል ወይም የመለያየት እድል መወሰን የግድ ይሆናል።

ለዚህ ስኬት ትልቁ ቁልፍ ምንድነው? የኦሮሞ ተወላጆች ባሉበት ሁሉ በሳል የፖለቲካ ንቃት መጎናጸፍ ኣንዱ ቁልፍ ጉዳይ ነው። በዚህ ረገድ ኣሁን ያለው ሁኔታ ኣጅግ ተስፋ ሰጭ ነው። ህዝባችን በፖለቲካ ጥያቄው ላይ የሚያዋጣውን ስልት ጠንቅቆ መረዳት ይገባዋል። በኢትዮጵያ ገዢዎችና በኦሮሞ ህዝብ መሃል ያለውን የእገዛሃለሁ ኣልገዛም የታሪክ ህይወት ለማጥናት የገድ የታሪክ ተማሪ መሆንን ኣይጠይቅም። ይሄ የሁላችንም ኦሮሞ ተወላጆች መሰረታዊ እውቀት ነው። መሰረታዊ እውቀታችን የሚጀምረው ከታሪክ ትምህርት መሆን ኣለበት። ታሪክ ለመላው የኦሮሞ ተማሪዎች ልክ እንደ እንግሊዝኛና ሂሳብ ኮምፓልሰሪ ሳብጀክት ሆኖ መታየት ይገባዋል። ዛሬ ስለ እስራኤል ታሪክና ማንነት የማያውቅ እስራኤላዊ የለም። ማንም ኣረብ ወይም ኣውሮፓዊ ኣንድን እስራኤላዊ ዜጋ ማታለልና ከህዝቡ ፍላጎት በተቃራኒ ማስቆም ኣይችልም። እያንዳንዱ የኦሮሞ ዜጋም የራሱን ህዝብ ታሪክና የፖለቲካ ህይወት ጠንቅቆ በመረዳት በጠላት ፕሮፓጋንዳ በቀላሉ ከመታለል መዳን ይኖርበታል።

ከዚህ በተቃራኒ የቆሙት የመብት ጥያቄያችን ጠላቶች ካሁን በሁዋላ የኦሮሞን ህዝብ ብሄርተኝነት ወደ ሁዋላ ማስመለስ ከቶ እንደማይቻል ተረድተው በጊዜ ቢደራደሩ ይጠቅማቸዋል። ዛሬም በነቀዘው የ19ኛው ክፍለ ዘመን ኣስተሳሰብ ታውረው መቀጠል ካማራቸውም ይቀጥሉት። የማታ ማታ ድሉ የፍትሃዊ ትግል ባለቤቶች መሆኑ ኣሙን ነው። ግመሎች ይሄዳሉ ውሾቹም ይጮሃሉ እንደሚሉት የኣረቦች ብሂል እኛ ጉዞኣችንን ቀጥለናል። እነሱም ይጩሁ።

ቦሩ በራቃ

የኢትዮጵያ የፖለቲካ ችግሮች በቋንቋ ላይ የተመሰረተ ፌደራሊዝም ወይስ ለህዝቦች መሰረታዊ መብቶች እውቅና ያለመስጠት ነው?

በፍቅሩ ቶላ*
ካለፉት 23 ኣመታት ጀምሮ ኢትዮዽያን ለገጠማት የፖለቲካ ቀውስ ዋና መንስዔው ‘ቋንቋን መሰረት ያደረገ ፌደራሊዝም’ እንደሆነ ተደርጎ፣ ያለማቋረጥ ሲጻፍና ሲነገር ይሰማል። በመሰረቱ ኢትዮዽያ ሲጀመር ጀምሮ የፖለቲካ፣ የኤኮኖሚና ማህብራዊ ችግሮች ተለይተዋት ኣያውቁም። በተለይም ካለፈው ግማሽ ምዕተ ኣመታት በላይ ለሆነ ጊዜ የተረጋጋ የፖለቲካ ስርዓት ታይቶባት ኣያውቅም። ንጉሳዊው ኣገዛዝ ከተወገደበት ጊዜ ጀምሮ እስካሁን ኣንዴ ጦርነት፣ ሌላ ጊዜ ጦርነትም ሆነ ሰላም በሌለበት ሁኔታ ውስጥ ትገኛለች። ገዢዎች እራሳቸውን ለማታለል ሰላምና እድገት ኣለ ብሉም፣ ሰላምም ሆነ እድገት የሉም።
ሃገሪቱን ለገጠማት የፖለቲካ ችግር መንስኤ፣ ለዘመናት ስንከባለል የመጣው የኣስተዳደር ብልሹነት እንጂ ኣሁን እንደሚወራው በህዝቦች ማንነት ላይ የተመሰረተው የፌደራል ስርዓት ኣይደለም። በተለይም ለዘመናት ሲወርድ ሲዋረድ የመጣው ኣድሎኣዊ የብሄር ብሄረሰቦች ኣያያዝና ኣስከፊ የጭቆና ኣገዛዝ ዛሬ ላንዣበበው የመበታተን ኣደጋ ዋናው ምክንያት መሆኑን መካድ ኣይቻልም። ሁሉም ገዢዎች እኔ ነኝ የማውቅልህ፣ በማለት የህዝቦችን የእኩልነት ጥያቄ ለመመለስ ፈቃደኛ ኣልነበሩም። በተለያዩ ወቅቶች የጭቆና ኣገዛዞች እንዲታረሙ ስጠየቁ ህዝቡ የት ይደርሳል፣ ምንስ ያመጣል፣ በሚል በንቀት ስመለከቱ ኖሩ። በተለይም የኦሮሞና የደቡብ ኣርሶ ኣደሮችን ለጭሰኝነት የዳረገው የመሬት ስሪት እንዲለወጥ ያለማቋረጥ ጥያቄ ቢቀርብም፣ ስርዓቱ በንቀት ዝምታን መምረጡ ለንጉሳዊው ኣገዛዝ በህዝባዊ ኣብዮት መውደቅ ምክንያት ሆኗል።
የህዝቡን ኣብዮት ቀምቶ ስልጣን ላይ የወጣው ወታደራዊው መንግስትም፣ ህዝቡ እንደተመኘው ዲሞክራሲያዊ ኣስተዳደር፣ እኩልነትና ፍትሕን ሳይሆን ኣምባገነናዊ ስርዓት ዘረጋ። ለሃገሪቱ ህዝቦች እኩልነትና እድገት የታገሉትንም በገፍ ፈጃቸው።
ከዚያ ፍጅት የተረፉት፣ ኣማራጭ ሲያጡ ኣምባገነኑን የወታደር መንግስት በነፍጥ ለማስወገድ ወደ ጫካ ገቡ። በዚህም መሰረት የትግራይ፣ የኦሮሞ፣ የሲዳማ ወዘተ የሚባሉ የነጻነት ድርጅቶች ተመስርተው ዱር ቤቴ ኣሉ። ቀድሞ በተማሪነት ዘመናቸው ለኣንድት ኢትዮዽያና ህዝቦችዋ እኩልነት ይታገሉ የነበሩት ወጣቶች በኣሁኑ ጉዟቸው ግን ለየወጡበት ብሄረሰባቸው ነጻነት ለመታገል መሆኑን በይፋ ገልጸው ትግላቸውን ጀመሩ።
ከረጅም ኣመታት ደም ያፋሰሰ ጦርነት በኋላ የወታደራዊው መንግስት ዘመን ኣከተመ። ለየብሄራቸው ነጻ ሃገር ለመመስረት ይታገሉ የነበሩትም የኣቋም ማሻሻያ በማድረግ በኢትዮዽያ የዲሞክራሲ ስርዓት በመዘርጋት በኣንድ ኢትዮዽያ ስር፣ እራስን በራስ የማስተዳደር መብት እንዲኖር ለዚህም የኣስተዳደር መዋቅሩ ፌደራላዊ እንዲሆን ኣዲስ ህገመንግስት ወጣ። በዚህም መሰረት በህገ መንግስቱ ኣንቀጽ 39 ንዑስ አንቀጽ 3 ላይ የሚከተለው ተደንግጓል። “ማንኛውም የኢትዮዽያ ብሄር፣ ብሄረሰብ፣ ህዝብ ራሱን የማስተዳደር ሙሉ መብት ኣለው። ይህ መብት ብሄሩ፣ ብሄረሰቡ፣ ህዝቡ በሰፈረበት መልክዓ ምድር ራሱን የሚያስተዳድርበት መንግስታዊ ተቋማት የማቋቋም እንዲሁም በክልልና በፌደራል ኣስተዳደሮች ውስጥ ሚዛናው ውክልና የማግኘት መብትን ያጠቃልላል” ይላል። በቋንቋ ላይ ተመሰረተ የሚባለው ፌደራሊዝምም ይፋ የሆነው እንግዲህ በዚህን ጊዜ ነበር።
በኣጠቃላይ ከላይ የተጠቀሰው ኣንቀጽም ሆነ ሌሎች በህገመንግስቱ ላይ የሰፈሩት ኣንቀጾች በሃገሪቱ ለዘመናት ሰፍኖ የቆየውን የጭቆናና እኔ ኣውቅልሃለሁ የሚለውን የሚያስቀርና ህዝቦች በራሳቸው የውስጥ ጉዳይ ላይ ለመወሰን በሚያስችላቸው መልክ የተቀረጹ በመሆናቸው ሊደገፉና በስራ ላይ እንዲውሉ ለማስደረግ መታገል ያስፈልጋል። ሆኖም ከህገመንግስቱ ኣንቀጾች ውስጥ በኣንቀጽ 39 ንዑስ ኣንቀጽ ኣንድ ስር የገባው “እስከመገንጠል መብት” የሚለው ሀረግ ሃገሪቷን ለማፍረስ የታቀደ ነው በሚሉ ወገኖች ከመጀመሪያው ተቃዉሞ ገጠመዉ። ይህም በበኩሉ በኣጠቃላይ የህዝቦችን የዲሞክራሲ መብቶች እንዳለ ወደ መቃወም ኣሸጋገራቸው። በዚህ በተጠቀሰው ንዑስ ኣንቀጽ ስር በገባው ሃረግ ላይ የተከፈተው ዘመቻም ቀደም ስል እምብዛም ትኩረት ያልሰጡትን ወገኖች በመቀስቀስ በአንቀጹ ደጋፊዎችና ተቃዋሚ መካከል ከፍተኛ ቅራኔ ሊፈጥር ቻለ። በንዑስ ኣንቀጹ ሀረግ ላይ የታየዉ የተጋነነ ተቃውሞ በሌሎች ዘንድ የቀድሞውን የጭቆና ኣገዛዝ ለመመለስ የሚፈልጉና የሕዝቦችን ተፈጥሮአዊና የዲሞክራሲ መብቶችን ለመቀበል ካለመፈልግ የተነሳ ነው የሚል ትርጉም ስለተሰጠው ቅራኔውን በማባባስ የንዑስ ኣንቀጹ መኖር ሳይሆን ለጉዳዩ የተሰጠው ትኩረት የሃገሪቱን ፖለቲካ ኪሳራ ውስጥ እንዲገባ ኣድርጓል።
በኣንቀጹ ተቃዋሚዎችና ደጋፊዎች መካካል የተፈጠረው ግብግብም ለገዢዉ የወያኔ መንግስት ከፋፍሎ መግዛት መልካም ኣጋጣሚን በመፍጠር እነሆ በኣንድ ሃገር ውስጥ ኣብረን የሚንኖር ሳይሆን ጭራሽ ተያይተን እንደማናውቅ ህዝቦች ጎራ ለይተን በጠላትነት እስከ መፈራረጅ እያደረሰን ይገኛል። ሌሎች ጉዳዮች ተረስተው በዚሁ ላይ ስንወዛገብ ድፍን 23 ኣመታት ኣልፈዋል። ዛሬም ይህ ሁሉ መሆኑ እየታወቀ በመጪዎቹ ኣመታትም በዚሁ ጉዳይ ላይ ጊዜ ጉልበትና ገንዘብ ለማባከን የወሰን ይመስላል።
በኣንድ በኩል የፌደራል ኣወቃቀሩን ማውገዝና የማጥላላት ፖለቲካ በሚሊዮኖች የሚቆጠሩ ጽንፈኛ ብሄርተኞችን እያባዛ መሆኑን ማንም ልክደው ኣይችልም። ለሁሉም ችግሮች እሱን ተጠያቂ ማድረግ በጣም ኣሳሳቢና ኣስፈሪ የሆኑ ችግሮችን ሊፈጠር እንደሚችል ማሰብ ብልህነት ነው። በሌላም በኩል ገዢው መንግስት የህዝቦችን መብት እየረገጠ፣ ነጻ የፖለቲካ እንቅስቃሴዎችንና የሀይማኖት ነጻነትን እያፈነ ህዝቦችን መንቀሳቀሻ እያሳጣ በመሄዱ ጽንፈኝነት እየተበራከተ መምጣቱ በግልጽ እየታየ ነው። በሌሎች ሩቅም ሆኑ ጎረቤት ሃገሮች የፖለቲካና የሃይማኖት ኣክራሪዎች ተፈጥረው በየቀኑ የንጹሃን ሰዎችን ደም እያፈሰሱ ያሉት በዋናነት መንስኤዎቹ የገዢዎች ከመጠን ያለፈ የሰብዓዊ መብት ረገጣዎች፣ የፖለቲካ፣ የእኮኖሚና የሃይማኖት ጭቆናዎች እንደሆኑ ስለ ኣክራሪዎቹ የሚያጠኑት ባለሙያዎች ከሚነግሩን ሌላ እኛም እንገነዘባለን የሚል ግምት ኣለኝ። በኢትዮዽያም እንደዚህ ኣይነት ምልክቶች ኣይታዩም የምንል ከሆነ እራሳችንን ማታለል ብቻ ይሆናል። ይህንን ለመረዳት ሩቅ መሄድ ሳያስፈልግ ፓልቶኮችንና ፌስቡኮችን መከታተል በቂ ነው። ስለዚህ መሰረታዊ የዲምክራሲ መብት የሆነውን እራስን በራስ የማስተዳደር መብቶችን ለሃገር ኣንድነት ኣስጊ ኣድርጎ በመገመት ያልተጠበቁ ሌሎች ችግሮችን እንዳንጋብዝ መጠንቀቅ ያስፈልጋል።
ለኢትዮዽያ ከፌደራላዊ አስተዳደር ኣወቃቀር ሌላ መፍትሔ ሊኖር ኣይችልም። በዚህ ላይ ኣብዛኞች የሚስማሙ መሆናቸውን በተለያየ ኣጋጣሚ ሲገልጹ ይሰማል። ሆኖም ደጋግመው እንደችግር የሚያነሷቸው የኣሁኑ ፌደራሊዝም “በቋንቋና በህዝቦች ማንነት ላይ ስለ ተመሰረተ የሃገሪቱን ኣንድነት ያናጋል፣ ሀገራዊ ስሜት እንዲቀንስ አድርጓል፣ ለህዝቦች መቀራረብና በፈለጉት ኣካባቢ ተንቀሳቅሰው ለመስራት እንቅፋት ሆኗል” ወዘተ የሚሉትን ነው። እውነቱ ግን ከፍ ብዬ እንዳነሳሁት ኣንደኛ ገና ከመጀመሪያው እራስን በራስ የማስተዳደር የዲሞክራሲ መብት መሆኑን ባለ መቀበል ኣዲሱን የኣስተዳደር አወቃቀር ወይም የፌደራላዊ አደረጃጀትን በጭፍን መቃወም ሲሆን ሌላኛው ደግሞ ገዢዉ የኢሕአዲግ መንግስት የጻፈውን ህገመንግስት ረግጦ የዜጎችን ዲሞክራሲያዊና ሰብዓዊ መብቶችን በመርገጡ፣ የፖለቲካውን ሜዳ በሞኖፖል መያዙ፣ የህዝቦችን እንቅስቃሴ በመገደብ ሆን ብሎ ሁሉም በየክልሎቻቸው ተወስነው እንዲቀመጡና የጋራ የሃገር ጉዳይን እንዲረሱ በማድረጉ ነው።
የትምህርት ፖሊሲውም ለገዢዉ ቡድን የከፋፍለህ ግዛ እንዲያመች ተደርጎ በመቀረጹ የሃገሪቱ ወጣት ትውልድ ከክልሉ ባሻገር ስለ ሌሎች ክልሎችና ህዝቦች እንዳያውቅና እንዳይገናኝ ተደርጎ ለሃገሩ ባዕድ እስከመምሰል ደርሷል። ያለፉትን ታሪኮች ጥሩውንም ሆነ መጥፎውን በታሪክነቱ ብቻ እንዲያውቁ መደረግ ሲገባ ለጥላቻና መለያየት መጠቀሚያ በማድረግ የወጣቱ ትውልድ ኣእምሮ እንዲበከል ተደርጓል። መለያየት ቢፈጠር እንኳን በሰላማዊ ጉርብትና እንዳይኖሩ በመካከላቸው የጥላቻ መርዝ ተረጭተዋል።
በእኔ ግምት የፌደራል ኣወቃቀሩ ችግር ባይሆንም ከሌሎች በተለየ ሁኔታ ለሃገር ኣንድነት እናስባለን የሚሉት ወገኖች ጉዳዩን ከመጠን ባለፈ በማጋነናቸው ነው። ይህ ኣመለካከት ገዢዉ ቡድን የኣገዛዝ ዘመኑን ለማራዘም በህዝቦች መካከል መጠራጠርና ጥላቻ እንዲፈጠር ጠቅሞታል። ይህን ተጠቅሞ የሚሰራቸው ጸረ ዲሞክራሲ የሆኑ ድርጊቶቹ እውነትም ሃገሪቷን ለገጠማት የፖለቲካ ችግሮች ሁሉ መንስኤው የፈደራሊዝሙ ኣወቃቀር እንደሆነ ኣስመስሎታል። ይህን ተከትሎ ያለማቋረጥ ሃላፊነት በጎደላቸው ግለሰቦችና ቡድኖች ከየኣቅጣጫው የሚነዛ የጥላቻ ፖለቲካ፣ ኣልፎም የሕዝቦችን ክብር የሚያ ጎድፉ መርዘኛ ንግግሮችና ጽሁፎች የህዝቦችን መቀራረብና ኣብሮነትን በከባድ ሁኔታ ጎድተዋል፣ እየጎዱም ነው።
ተወደደም ተጠላ በባህል፣ በቋንቋና ሃይማኖት የተለያየን ህዝቦች በኣንድ ኢትዮዽያ የሚትባል ሀገራችን ለዘመናት ኣብረን እየኖርን መሆናችን የሚታወቅ ቢሆንም ባለፉት ኣገዛዞች ለእነዚህ ልዩነቶች እውቅና ባለመሰጠቱና በግድ ኣንድ ለማድረግ በመሞከሩ ዛሬ ለገጠሙን ችግሮች መነሻ መሆናቸውን ከላይ ለመግለጽ ሞክሬኣለሁ። ኣሁንም ቢሆን ልክ እንደቀድሞ በመሬት ላይ ያለውን ተጨባጭ ሁኔታ ወደ ጎን በመተው ቢያንስ ለህዝቦች እውቅና የሰጠውን የፌደራል ኣወቃቀር መንቀፍና ሃገሪቷን ለገጠሟት ችግሮች ሁሉ እሱን ተጠያቂ ማድረግ ፈጽሞ የሚያዋጣ መስሎ ኣይታየኝም።
ይልቁንም ተቀራርቦ በመነጋገርና በኣንድነት ለሙሉ የዲሞክራሲ መብቶች በጋራ ሆኖ በመታገል ጸረ ዲሞክራሲ የሆነውን ገዢ ቡድን ማስወገድና ከዚያም የወደፊት የሃገሪቷን ችግሮች ለኣንዴና ለመጨረሻ ጊዜ ለመፍታት መስራት ያስፈልጋል። በየትኛውም የኣለም ክፍልና የፖለቲካ ፓርቲዎች መካከል በሁሉም ጉዳዮች ላይ ሙሉ ስምምነት ባይኖርም ሁላቸውም የሚሰሩት ለኣንድ ሃገር በመሆኑ በጠረጴዛ ዙሪያ በመሰባሰብና በመከራከር፣ በመወያየትና በሰጥቶ የመቀበል መርህ መሰረት በጋራ ሃገራቸውን ይመራሉ እንጂ እኔ ያልኩት ካልሆነ በሚል ህዝባቸውን ለመከራ የሚዳርጉ ጥቂት ናቸው። እኛም ከጥቂቶቹ በመሆናችን ልናፍርበት ይገባል። እንደውነቱ ከሆነ የኢትዮዽያ ኣንድነት ፖለቲከኞች ያለፉትም ሆኑ የዛሬዎቹ በሃገር ስም ይማሉ እንጂ በእውነት ስለሃገር እያሰቡም ሆነ እየሰሩ ኣልነበሩም ዛሬም የሉም ለማለት ይቻላል። ስለሃገር ያስባሉ ቢባሉም በውስጧ የሚኖሩትን ህዝቦች ይረሱና ስለመሬቷ ብቻ ሲጨነቁ ይታያሉ። ሃገር ማለት ጋራና ሸንተረሯ ብቻ ሳይሆኑ ሃገርን ሃገር የሚያስኛት በውስጧ የሚኖሩ ህዝቦች መሆናቸውን ሲረሱ ይስተዋላሉ።
ስለዚህ ለጊዜው ሙሉ በሙሉ በሁሉም ጉዳዮች ላይ መስማማት እንደማንችል ኣውቀን በሚንስማማባቸው ነገሮች ላይ በጋራ ሆነን በመታገል ኣንዱ በኣንዱ ላይ ኣስተሳሰቡንና የፖለቲካ ፍላጎቱን ለመጫን ሳይሞክር ለዲሞክራሲ ተገዥ ሆነን ካልሰራን ገዢው መንግስት ሃገሪቱን ወደማትወጣበት ችግር ውስጥ እንዲከታት ፈቃድ መስጠታችን መሆኑን ልንገነዘብ ይገባል። ይህንን ኣምባገነን መንግስት ኣሁን በተያዘው የተናጠል ትግል በምንም መንገድ ለማስወገድ እንደማይቻል እስካሁን ያልተገነዘበ ኣለ ብሎ ለመገመት ኣይቻልም። እንደዚሁም በጋራ ስምምነነትና ሁሉም ካልተሳተፈበት ኣንድ ቡድን ለብቻው የኢትዮዽያን ህዝቦች የሚገዛበት መንገድ የተዘጋ መሆኑን ማወቅ ግዜና ጉልበት ከማባከን ያድናል። “ብሄራዊ ፓርቲ ነን” በማለት ፓርቲያቸውን በህዝቦቻቸው ወይም በሚኖሩባቸው ኣካባቢዎች ስም ከሰየሙት ጋራ ኣብሮ መስራት ኣለመፈልግ በራሱ የሚያቀራርብ ሳይሆን የበለጠ የሚያራርቅ መሆኑን ለመረዳት ጠንቋይ መጠየቅ ኣያስፈልግም።
እኔ እንደማስበው መፍትሔ ሊሆን የሚችለው “በዘር፣ በጎሳ፣ በቋንቋ ላይ የተመሰረተ የፌደራል ኣወቃቀር” እያሉ ለዘመናት ስንከባለሉ ለመጡት ችግሮች ሁሉ ሰበብ እንደሆነ እስኪመስል ድረስ ማውገዝ ሳይሆን በመጀመሪያ እስካሁን ይህንን ጉዳይ ኣስመልክቶ የተከደበት መንገድ ስሕተት መሆኑን ተገንዝቦ በጥላቻና ንቀት ሳይሆን በፍቅር ህዝቦች በፈለጉት ኣይነት ኣስተዳደር የመተዳደር ሙሉ መብት ያላቸው መሆኑን እውቅና መስጠትና በህዝቦች መካከል ሰላማዊ ግንኙነት እንዲኖር፣ መከባበርና ኣንዳቸዉ ለኣንዳቸዉ ኣስፈላጊ መሆናቸዉን በማስተማር ከሁሉም በፊት ለህዝቦች ፍቅርና ክብር መስጠት ያስፈልጋል።
ገዢውን መንግስት ማሸነፍ የሚቻለው ሁላችንም በኣንድነት ቆመን ለዲሞክራሲ መብቶች መከበር ስንታገለው ብቻ ነው። ህዝቡም መብቶቹን ለማስከበር በኣንድነት እንዲነሳ ለማድረግ የሚቻለው ፖለቲከኞች የቡድን ፍላጎትን፣ ኣልሸነፍ ባይነትንና፣ መናናቅን እርግፍ ኣድርገው ትተው በእውነት ለህዝቦች ዘላቂ ሰላም፣ ብልጽግናና ተከባብሮ መኖር የሚታገሉ መሆናቸውን በማያወላውል ሁኔታ በይፋ ማሳወቅ ሲችሉ ብቻ ነው። ለዚህም ከሁሉ በፊት በተለያዩ የፖለቲካ ሃይሎች መካከል ስምምነት ላይ መደረስ ኣለበት። ስምምነት ሲባል እውነተኛና ሃቀኛ የሆነ የፖለቲካ ድርድር ማድረግ ኣለባቸው ማለት ነው። በእኔ እምነት ፓርቲዎችን ሊያስማማ የሚችለው የኢትዮዽያ ፌደራላዊ ዴሞክራሲያዊ ኣንድነት (መድረክን) መቀበልና ማጠናከር ነው። በኣሁኑ የሃገሪቷ ተጨባጭ ሁኔታ ከሱ የተሻለ የፖለቲካ ኣደረጃጀት ለመፍጠር ከባድ ብቻም ሳይሆን የሚቻል ኣይደለም። በኣሁኗ ኢትዮዽያ ኣንድ ወጥ የሆነ ፓርቲ እንመሰርታልን ስለዚህም ሁሉም መዋሃድ ኣለባቸው የሚባሉት በእውነቱ የህልም እንጀራ ነው። ከላይ እንዳልኩት የሚያዋጣው የፖለቲካ ድርድር ኣድርጎ በምርጫ በሚያገኙት ድምጽ የጋራ መንግስት (coalition government) ለማቋቋም መስራት ይሆናል።
ከዚሁ ጋር ተያይዞ ኣጠቃላይ የሆነ ብሄራዊ እርቅ እንዲኖር የፖለቲካ ድርድር ኣድርገው የተስማሙ ድርጅቶች መስራት ኣለባቸው። በተለያዩ ፖለቲካ ፓርቲዎች መካከል ስምምነትና እርቅ ሳይኖር ብሄራዊ እርቅ ማድረግ ኣይቻልም። እስካሁን የብሄራዊ እርቅ ጥያቄ ለገዢው መንግስት ብቻ ሲቀርብ እንደነበረ ይታወቃል። የገዢው ፓርቲ ተቃዋሚዎች እራሳቸው ባልታረቁበትና የጋራ ተቃዋሚኣቸውን ወይም ጠላታቸውን በኣንድነት ለመታገል ባልቻሉበት ሁኔታ ገዢውን ፓርቲ ለብሄራዊ እርቅ መጥራት ትርጉም የለውም።
የተቃዋሚዎች የማያወላውል የፖለቲካ ስምምነት ማድረግና በኣንድነት መቆም ገዢዉ መንግስት ለፖለቲካ ድርድርና የብሄራዊ እርቅ ጥያቄን እንዲቀበል ስለሚያስገደድ መጀመሪያ ተቃዋሚዎች እርስ በራሳቸው መታረቅ ኣለባቸው።
ከዚሁ ጋር ኣብሮ ሊነሳ የሚችለው የቋንቋ ጉዳይ ነው። ቋንቋ ትልቁ የመግባቢያ መሳሪያ በመሆኑ ከተቻለ ሁሉም ያሃገሪቷ ህዝቦች ኣንድ ቋንቋ መናገር ብችሉ በጣም ጠቃሚ መሆኑን ማንም ኣይስተውም።
ሆኖም ብዙ የኣለም ሃገሮች በተለይም የኣፍሪካ ሃገሮች ባለብዙ ቋንቋ ናቸው። እንደነ ህንድ የመሳሰሉት ደግሞ በመቶዎች የሚቆጠሩ ቋንቋዎች ኣላቸው። የእነዚህ ሃገራት ህዝቦች ሁሉ ተግባብተው በኣንድ ሃገር ኣብረው በመኖር ላይ ናቸው። እያንዳንዱ ህዝብ በቋንቋዉ የመጠቀም መብቱ የተጠበቀ በመሆኑ በቋንቋ ምክንያት ግጭት ውስጥ የገቡበት ጊዜ ስለመኖሩ እርግጠኛ ኣይደለሁም። ብዙዎቹ በሃገር ደረጃ በብዛት የሚነገሩትን ቋንቋዎች መርጠው የማእከላዊ መንግስት የስራ ቋንቋ ኣድርገው ይጠቀማሉ። የማእከላዊውን መንግስት የስራ ቋንቋ ለማይችሉት የፓርላማ ኣባላት የትርጉም ኣገልግሎት በመስጠት ሁሉንም በእኩልነት ያስተናግዳሉ። ይህ በኢትዮዽያ የማይሰራበት ምክንያት የለም። ለምሳሌ ሃገሪቱን በተመለከተ የኣማርኛና የኦሮሚኛ ቋንቋዎችን የማእከላዊ መንግስት የስራ ቋንቋ ኣድርጎ ለመጠቀም የማይቻልበት ምክንያት የለም። የተመረጡትን ቋንቋዎች በመደበኛ ትምህርት ቤቶች በማስተማር ዜጎችን ቢያንስ የባለሁለት ቋንቋ ተናጋሪ (bilingual) እንዲሆኑ ማድረግ እንደሚቻል ብዙ ሃገሮችን በምሳሌነት መጥቀስ ይቻላል። ሃገሪቱን በተመለከተ የኣማርኛና የኦሮሚኛ ቋንቋዎችን በሁሉም የሃገሪቱ ትምህርት ቤቶች በማስተማር በእነዚህ በሰፊው በሚነገሩ ቋንቋዎች በቀላሉ መግባባት መፍጠር ይቻላል። ይህ ሲባል ሌሎች ቋንቋቸዉን ይተዋሉ ማለት ኣይደለም። ሁሉም ልጆቻቸውን በኣፍ መፍቻ ቋንቋቸዉ የማስተማርና በውስጥ ጉዳያቸዉ በቋንቋቸው የመጠቀም መብታቸው የተጠበቀ ይሆናል።
የኣማርኛ ቋንቋ ለምን በሁሉም ክልሎች የትምህርትና የስራ ቋንቋ ኣልሆነም የሚለው ኣስተሳሰብ በኣሁኑ ተጨባጭ ሁኔታ በምንም መልኩ ተቀባይነት የሌለው ከመሆኑም በላይ በሌሎች ላይ በግድ እንደመጫን ስለሚቆጠር ሃገሪቷን ለገጠሟት ችግሮች መፍትሔ ለመስጠት ኣያስችልም። ለዛሬ ችግሮቻችን መነሾ የሆኑትም የውደታ ሳይሆኑ የግዴታ ተግባሮች ነበሩ ካልን እነዚያን መድገም የለብንም። በሌላም በኩል የኣማርኛ ቋንቋን ኣልማርም ወይም መስማት ኣልፈልግም የሚሉት በጣም ተሳስተዋል እላለሁ። ኣንዳንድ የኦሮሞ ምሁራንና ፖለቲከኞች ኣማርኛን መናገር ብሄርተኝነታቸውን የሚቀንስባቸው እየመሰላቸው ቋንቋዉን ተጠቅመው ኣላማቸውን እንኳን ለማስረዳትና ለማሳመን ሳይችሉ መቅረታቸው በከፍተኛ ደረጃ የመብት ትግሉን እንደጎዳ እነሱም ሳይገነዘቡት ኣይቀሩም የሚል ግምት ኣለኝ።
ኣማርኛ ተናጋሪዎችም ኣንዱ ቋንቋ ከሌላው እንደማይበልጥ ኣውቀው በሃገሪቱ ከዳር እስከ ዳር ማለት በሚቻል ደረጃ የሚነገረውን ኦሮሚፋ በመማር ወገናቸው ከሆነው የኦሮሞ ህዝብ ጋር ያለምንም ችግር እንዲገናኙና ሰርተው እራሳቸውንና ህዝቡን እንዲጠቅሙ ያስፈልጋል። በመጀመሪያ የብዙ ቋንቋ ተናጋሪ መሆን እራሱ በቀላሉ ከተለያዩ ህዝቦች ጋር ለመግባባትና ለመቀላቀል ይረዳል። በሕዝቡም ዘንድ መወደድን ያተርፉል። ቋንቋችንን የሚናገር ሰዉ ስናገኝ ምን ያህል ደስ እንደምለንና ተናጋሪዉንም ምን ያህል እንደምናቀርብ እናዉቃለን።
እውነተኛ ዲሞክራሲና እኩልነት ከዚያም ኣልፎ የህዝቦች ኣንድነት ሊመጣ የሚችለው በመተሳሰብና ኣሁን በፊታችን ያለውን ተጨባጭ ሁኔታ ተገንዝበን በተለይም ፖለቲከኞችና ያገባናል የሚንል ሁሉ መጀመሪያ ከራሳችን ጋር ቀጥሎም ከሌሎች ጋር ስለህዝቦች ብለን መታረቅ ስንችል ብቻ ነው።
ሃገሪቷን ለገጠማት የፖለቲካ ኤኮኖሚና ማህበራዊ ችግሮች ሁሉ በቋንቋ ላይ የተመሰረተ ፌደራሊዝምን ተጠያቂ ማድረግም በምንም መልኩ ሊያስከድ እንደማይችል መረዳትና ያ የህዝቦች መሰረታዊ መብት እንደሆነ እውቅና መስጠትና የገዢዉን መንግስት የከፋፍለህ ግዛ የተንኮል ኣሰራር በጋራ መታገል ያስፈልጋል። ኣለበለዚያ ትግላችን ሁሉ የገመድ ጉተታና የህዝቦቻችንን ሲቃይና መከራ ከማራዘም የዘለለ ኣይሆንም።
* ፍቅሩ ቶላ ከኣውሮፓ:- fiqru2010@gmail.com

Essence of the Scottish Referendum in the Eyes of an Oromo Nationalist

September 16, 2014 | By Boruu Barraaqaa

It is obvious that both supporters and opponents of the Oromian independence in Ethiopia are watching carefully what is going on in the UK. Both political entities have their own reasons for their respective wishes. Some Abyssinian elites could ridiculously try to resemble their cause to that of English elites, who were in the forefront of building the great nation, UK. However, there is no factual resemblance between the savage invaders from Abyssinia, and the most civilized, prosperous and THE LEADING democratic nation in the world. In spite of the fact that the British were once the brutal colonialist rulers in the world history, I don’t judge them by their history of yesterday in this context, but by who they are and what they are contributing for the betterment of our world today.

Therefore, our comparison should not be based on the past history, but on what is going on today. I am happy to see a historical test that is happening in a leading democratic nation, UK, but I will not have a cause to rejoice if I see the Scottish independence or to be sad by their possible defeat simply because of I am from a fellow suppressed nation in Africa. The encouraging event for THE COLONIZED peoples like the Oromo is just to witness such kind of referendums around the world and grabbing some experiences for their own future. Feelings that could spark from any result of the referendum should be left for the stakeholders.

Scotland in the Great Britain, and Oromia in the Ethiopian Empire (Illustration, Not Drawn to Scale)

Before I try to shed some light on the PROSPECTIVE result of the referendum, let me contrast the politico-historical background of Scotland and Oromia.

First and foremost, Scotland is a nation in the long civilized Europe, particularly part of THE STATE whose flag remembered in history as ‘No sunset over the Union Jack’, while Oromia has suffered under a barbaric African feudo-dictatorial system.

Oromia and Scotland share some similarities in their political, historical, religious, social, and many other features, however, their differences are much greater than their similarities in contrasting with the typical figure they have in their respective unions (empire in the Oromian-Ethiopian case). To START with the population number comparison, out of 60.6 million (2006 estimate, now approximately 63 million) of the UK population, England constitutes the majority number (around 83 per cent) while Scotland is a third minority with under 9 per cent of total population, followed by the least minorities of Wales (5 per cent) and Northern Ireland (3 per cent). However, being a home to the single largest national group, Oromia constitutes the majority number in Ethiopia with approximately 50% of the total population (includingAmharic, Tigrigna and other language speaking Oromos). So in THE CASE of the population number, land mass and economic significance, Oromia resembles to England, not to Scotland.

The other significant point of difference between the two nations is historical backgrounds. The Kingdom of Great Britain was formed by the Act of Union of 1707 between England and Scotland (emphasis add). England (including the principality of Wales, annexed in the 14th century andlegally unified with England in the 16th century) and Scotland had been separate kingdoms since the early Middle Ages (emphasis added). Despite BEING PART OF the Union, Scotland has retained its own legal system, its own Church (Church of Scotland), a substantially different education system, and the right to issue its own BANK notes. However, Oromia and Ethiopia have never signed such acts of union in history. Abyssinia invaded Oromia in the second half of 19^th century, which led to the creation of modern (not the Kushite great antiquity) Ethiopia as an empire. Retaining its own legal egalitarian system (the Gadaa System), its own religion (Waaqeffannaa), its own education system (Gadaa classes), and issuing its own bank notes were definitely inconceivable rights in the Ethiopian empire system.

In case of politics also, we find an edifice difference between UK’s Scotland and Ethiopia’s Oromia. Scotland is represented by 59 Members of Parliament (MPs) IN THE HOUSE of Commons (prior to the 2005 general election, the number was 72). With the parliamentary elections of May 6, 1999, Scotland gained its own Scottish Parliament for THE FIRST TIME in nearly 300 years. There are 129 Members of the Scottish Parliament (MSPs) today. In Ethiopia, however, there were no such representation systems even for a symbol, until very recent time. Even in the Woyane’sfederal administration system, members of parliament are ‘elected’ by their allegiance to THE RULING EPRDF core party – TPLF, not by the will of the constituencies. Those who are said to have represented the Oromo people have no courage, right or the capacity to argue for the Oromo cause in their rubber stamp parliament.

There has been an astonishing development in the Scotland politics of recent times. The people of Scotland have shown an interesting growing of nationalism in the last few decades, particularly from the 1980s. Two leading British parties, the Labour Party and the Conservative Party, shared the majority of Scottish seats in Parliament from the 1920s until the late 1970s. Since then, however, the Conservative Party, although the party of government for the United Kingdom as a whole from 1979 to 1997, increasingly became a minority party in Scotland. By the 1990s, it had become less popular than the Scottish National Party (SNP), which was founded in 1934 in order to press for complete self-government.

In the case of Oromia-Ethiopia, however, the fact is quite a reverse one. The vanguard organization that represents the majority’s cause of the nation (the Oromo Liberation Front), was forced to leave the system as soon as the regime took power, and later has been banned for more than the last two decades. The two opposition parties in Oromia (OPC and OFDM, currently merged as OFC) have never had the right to strengthen their influence over the ruling party in the region. Despite their later merger, the new united party is showing more emaciation to death, due to the ongoing deliberate harassment by the ruling party cadres.

The only point which resembles both nations, the Oromo and the Scots, could be roughly the political inferiority. However, even here the difference is greater. Scotland is a country in an outstanding world democracy that can fulfil its every demand in a peaceful and negotiable way, whereas Oromia is under one of the Third World notorious dictatorship systems – which deceives the world under the guise of ‘on the process to build a democratic system.’

Let’s turn to the essence of Scottish upcoming referendum. Even though they have a legally recognized self rule system, the Scots are still never satisfied by the rights they have obtained so far. In 2012 election, the Scottish National Party (SNP) won the majority seats of Scotland’s parliament and proclaimed that it will hold a referendum in September 2014. Accordingly, now ON THE VERGE of possible secession after seven months, the UK Prime Minister David Cameron is reacting to the approaching concern. In one of his previous interviews with BBC, Mr. Cameroon said “Centuries of history hang in the balance; a question mark hangs over the future of United Kingdom.” In his speech, he mentioned that there were four compelling reasons to save the Union: the economic benefits of being a bigger country, greater international clout, connection between people, and the cultural impact of the UK. I personally share the four truths about the UK that the Prime Minister mentioned. However, in Ethiopia, if the Oromo gained such right to hold a referendum, the truths Mr. Cameron mentioned for the UK do not work for it. As he reminded, the UK is both economically and politically one of the leading nations in the world. But Ethiopia is one of the poorest, starved and backward empires in the world – which has never shown any meaningful progress despite tens of billions of dollars it has earned from governments like the UK itself. The reason is crystal clear. Its government is among the most brutal, suppressive and corrupt states on the globe. These are some of our shining differences. So no need to surprise if, in case, the majority of Scot population vote in favour of saving the Union or the referendum fails to win INDEPENDENCE.

As I have mentioned above, all member states of the UK have a good devolved power to their respected countries. Scotland, which is one of these benefited countries, could neither lose much because of its voting for Yes nor gain much for voting No. Mr. Cameron also urged people in Scotland who WANTED TO see further devolution to vote No in the referendum. From the promise of more devolution by the UK government, Scotland could benefit more weather it votes for the No Independence or otherwise.

When we back to the fact in Ethiopia, the Oromo can see a huge deference in voting for Ethiopian unity or for Oromian independence. Constituting the majority portion of the total population with the significance economy, the Oromo have lost most of their political, economic, social and cultural benefits to the alien regimes who have ruled them with iron and fist for MORE THAN A century. To end the unjust system, there must be significant power devolution to Oromia level. Only after then, the need for stay in a possible new and just union or to go could be determined by holding a referendum.

As an Oromo, it is not my interest to see a torn apart UK. I don’t believe my nation would benefit from UK’s decline in any way. Though I am not against the rights of the Scottish people, I believe that it is a stronger, a prosperous, an exemplary and a united Great Britain which can contribute much in assisting genuine world democratisations. I don’t wish to see their national failure in tit for tat of what they have contributed in supporting brutal regimes like that of Ethiopia. It is my wish to see them remain as a strong and peaceful nation as they are and set THE RECORD straight by playing a leading role in taking major actions against the repressive regimes around the world, particularly Ethiopia’s EPRDF.

The dilemma of being citizens of Ethiopia and saluting the empire’s flag

By Rundassa Asheetee Hundee |  September 15, 2014

When we talk about history, our mind automatically switches to think that history is the basking afterglow of victory that one group scores against the other.  We do that because groups or nations write complimenting their victory most warmly and by belittle the loser side. Special elation of such successes and enjoying the gratification they get from beating an opponent or the weak has been a part of human history through which the winners gain confidence and think of themselves as “born to rule” formidable force.

If we weigh the history of empire Ethiopia on similar common scale, we understand why the victories of Tewodiros, Yohanis and Minilik were told in similar way, where the losers were degraded, despised and belittled while their invasions were glorified.

Goobaz iyee heedee, yaasgebiraal yetim,
Mareet yee hulum naat, baalebet yeelatim.

This Amharic poem attests the fact that invasion, looting, belittling and murdering are achievements and life’s series of necessary game. With that in mind, the designers of the Ethiopian flag came up with the meanings of the Green, Red and Yellow colors and looked into the future of empire Ethiopia but the losers disagreed, and the race between those who wish to dominate and those who oppose to it continues.  Nonetheless, the winners always seem fail to understand that the winners often lose to the losers and then the losers become new winners.  This is because humans are led to believe that winning is required to write history.  Winning and losing are one and the same. For example, did the Tigreans really win anything when they took their predecessors position and adopted the behavior of the winners before them?  Are these types of winnings new?

If we look back into the history of other nations, we realize that Greece use to be the great and unique city of the world. But it’s past glory and the grandeur of old Rome didn’t make these two cities today’s commerce, art and science center. Similarly, Minilik’s garrison city Addis Ababa appears to be a disgrace to the Oromo, as much his history is seen as a product of dishonesty and cowardice, in the eyes of the losers.  Because of it, we fight, not on better ideas but to preserve what each think is sacred to us. This means, for those who think they are the winners, fighting to keep what they have built by force is the right thing to do but the losers fight to gain what they have lost. As a result, all of us don’t share the same idea about being citizens of Ethiopia and salute the Green, Yellow and Red colored flag and pledge our allegiance to it.

Basically then, the rejection and the acceptance of the so called Ethiopia’s flag is initiated by an outgrowth of feelings that this flag is everyone’s flag on one hand, and a strong belief that accepting this flag is recognizing the winners history on the other. In this case, no one is a winner even though the story written about this flag has a salutary effect upon those who feel they are the winners.

What is very important to understand here is that the evolutionary process of change will never stop. It rather will continue, with modifications, until it becomes the standard behavior of those who endorse similar feelings and agree to bring a complete change in the principle, in this case, concerning the ideas that revolve around the Ethiopian flag.

For the Oromians, Black, Red and White color of the Oromo flag contains an inflexible law written on it and it has a code of conduct known as Safuu Oromo.  All the three colors contain in them a statement of principles that guides and  reminds the Oromo people that God is Black, Red is Humanity’s interconnection and White is History. These principles are the same principle that the Christians expect from their followers and it is no less than might be required by great institutions. The Oromo Safuu is a guide, but it is not a rigid set of rules, and it does not try to address every specific issue like organized religious institutions do, and yet it is flexible enough to allow the Oromo nation freedom in application.  It represents an attempt to express an expected behavior and the principles set forth in Waaqeffanna, the Oromo religion that promotes honesty, truth, benevolence, virtuosity, and doing good to all humanity.

On the other hand, according to the Tigre tribe’s flag, the green color of the empire’s flag represents hope and the fertility of the land, yellow symbolizes justice and harmony, while red stands for sacrifice and heroism in the defense of the land.

Interestingly, “Heroism” is understood as defense to the land they conquered by force. Comparing the red color meaning in the Oromo flag to the Tigre Red color on the Ethiopian flag, we find no element of civility toward others in red color contained in Ethiopia’s flag as opposed to the Oromo red that carries a sense of civilization with the essence of love and politeness and consideration of others. This of course is what the Oromo people feel lost to the aggressor’s invasion and cruelty.  Worse of all, when the Oromo and other nations who lost their civilization to empire Ethiopia’s endless barrage of faultfinding and criticism spewed forth by those who think that they are the winners, wars brake and deaths and injuries take place as the smirk of arrogance is inflected upon the loseres by those who think of themselves as superior in intellect, in riches, and in station in life.

None of these men, however are brilliant or well-informed to understand the pains of the losers and judge the wisdoms of each Oromo generations trashed away in the laboratory of the winner’s history. As a result, every young Oromo generation is boiling with anger as they asked oneself why they should not be given full freedom so that they can exercises their Waaqayyo given rights.  Others who came to realized that the winners will never relinquish power so easily have already made a commitment to give their time, strength and energy to work with singleness of purpose; to educate their minds, their hearts, their hands, and their spirits so that they can gain what they have lost.

Rundassa Ashete Hunde

Less free people are less productive

 September 14, 2014

There is no question about how much freedom and justice are important for an individual, a society and country. I also believe that no one would argue except Tigrayan People’s Liberation Front (TPLF) and its satellite Oromo People’s Democratic Organization (OPDO) and others who have gained benefit from corrupting TPLF regime, about the importance of democracy, freedom and justice for peace, stability and development for one country.

For example when someone starts business may be after he/ she got economic assistance from relatives or close friend, then the TPLF regime put him/her under what woyane is called qorannoo/investigation and one woyane cadre will be assigned to follow after him/her, finally that person will be accused or condemned of being a supporter or member of Oromo Liberation Front,OLF with no proof whatsoever, just for the only reason that the individual background is from Oromo ethnic group and because of this false accusation his/her property will be confiscated and the person will be arrested. No way to come back for this innocent Oromo person to continue his/her business again and he/she will be no more productive. According to the law of the country, everyone has the right to run any kind of business if not contradict the constitutions of the country and also will be treated with the same respect and given equal value whether he/she is from Oromo ethnic group or other tribes. But what we have seen the last 23 years is that it is only Tigray people who have the right to run any kind of business. Which means in this case repression and discrimination by TPLF regime and its members continued against Oromo and other people. On other hand this is one of the causes for people not to do what they want freely and we,Oromos and other nations and nationalitities who have been oppressed by TPLF have to fight to stop TPLF favoring only one group, which is the Tigray people.

Another example is Mecha and Tulama Self-Help Association which is named after two of the major Oromo clans Mecha and Tulama. It was established in 1960’s as a self-help club dedicated to promoting Oromo self-identity and improving the lot of the Oromo.(From Wikipedia) The Association’s office has been closed many times, their leaders have been arrested and the organization property and documents have been confiscated by making false accusation that the organization had link with the OLF without having any proof. As I a clip from Wikipedia explained The Macha- Tulama association is formed just to assist any Oromo who need help, it has nothing to do with OLF which again TPLF regime proved for Oromo people that the Oromo people have no freedom and right to form association.

The question is how can we stop TPLF from favoring only one group?

If anyone wants to bring a meaningful development and sustainable future stability for the people who are hunger for freedom and justice in Oromia and other regions, we must stop TPLF from favouring only one group. All oppressed nations and nationalities should be united in struggle against TPLF regime and establishing a true democracy in Ethiopia by overthrowing the TPLF government which is the only alternative.

They are many true Oromos who concerned about the suffering of innocent Oromo people but few Oromos by overlooking the tyrannical repressive state of TPLF have been cooperating with the corrupt TPLF regime just to have a good life.This is a very few example among the reasons why Oromo people are not productive and which in fact the main causes for many of them to live under difficult economic situation. If a person is an Oromo and not collaborated with repressive TPLF regime, then whether the person is an educated, a farmer, business man, or old has no possibility to do freely his/her work.

They are many educated Oromo who would have made a huge difference in Oromia and left the country to save their livies. On the way to flee the country, many of them have been eaten by hyena and other wild animals and some of them also were drowned in the sea before they arrived their last destination. These bright Oromos are among those who could change Oromia to a better level socially, economically, politically, not only Oromia but who could also lead the whole Africa to a better level in many ways, because they are people who left homeland with massive human resources and became productive resources in developed countries.

Most will agree that this is one of examples among those factors which make people less productive.

No one is denying the massive sufferings that the Oromo people have undergone for many years and now TPLF also want to treat us as slave as Ethiopian Empire and Abyssinian rulers did some years ago. Today many Oromo University students have been dismissed from their study, beaten, tortured and even killed, on the same fashion, Oromo farmers have been evicted from their garden and farm, tortured by TPLF security forces and Cadres. It is enough to watch a video clip from interview of Ermias Legese who was former Minister D’etat in Information Ministry for 12 years in Ethiopia by Ethiopian Satellite Television journalist.

https://www.youtube.com/watch?v=VtoE_-aF5f0#t=209

One thing must be clear for TPLF that the more pain and suffering Oromo people went through,no matter how it is painful, it makes us more strong to resist against the brutal regime of TPLF and our Qeerroo/young generations are also fully determined to pay which they have already started, whatsoever price to protect and set free Oromia from TPLF neocolonialism.

People are mentally destroyed of being afraid of TPLF’s shadow, citizens instead of thinking to create better life and future they are busy in thinking for the security of their lives which in fact it makes people to be less productive. However all these problems and difficulties will never stop our struggle for freedom and justice. So instead of waiting until Woyane completely destroyed our people, get our struggle started with doing the most task to achieve our goal which is freedom.

What I have tried to address all oppressed people is  how lack of freedom makes people less productive, the one who caused this problem and what needs to be done to resolve this problem. So I urge all Oromos and other people who are subjected to subjugation to be united and stand with our Qeerroo/Young generation in our common struggle against our common enemy,The Ethiopian People’s Revolutionary Democratic Front/EPRDF and its members in order to bring freedom and justice in Oromia and other regions so that our people become more productive rather than less productive.

By Alemu Hurissa | September 14, 2014